Barit
Doğal bir baryum sülfat bileşimine sahip olan barit minerali uzun zamanlardan bu yana özgül ağırlığının fazla olması nedeni ile insanın dikkatini çekmiş ve ağır spat adı ile anılmıştır, Barit adı Yunanca’da ağır anlamına gelen «Barus» kelimesinden türemiştir. Doğada lamelli kütleler, bazen lamelli fibröz, nadiren konkresyonlar halinde bulunur. İnce taneli veya toprağımsı görünümlü olanına da rastlanır. Mat, bazen yarı saydam olan barit camsı veya reçine parlaklığına sahiptir.
Barit genellikle beyaz renklidir, fakat sarı, esmer, pembe, açık yeşil, açık mavi, gri ve siyah renkli olanlarına rastlanmaktadır. Ortarombik sistemde kristallenen barit kristali tabuler sekili olup üç yönde dilinime sahiptir. Çoğunlukla polisentetik ikilenmeler gösterirler. Baritin sertliği 2,5-3,5 olup özgül, ağırlığı 4,3-4,6 arasında değişir, Erime noktası 1580oC dir. Kimyasal bileşimi BaSO4 şeklinde olup, %65,70 BaO, %34,30 SO3 içerir. Baryum oranı ise %58,8 dir. Doğada en yaygın olarak bulunan barit mineralinden başka, baryumun yerinin stronsiyum ve kalsiyum tarafından ramplase edildiği cinslerine barita – selestit ve barito – kalsit adı verilir. Bunların dışında Viderit (BaCO) cinsine oldukça sık, Salsiyan (BaO.Al2O3.2SİO2)’a daha nadir olarak rastlanır. Kompakt baritler bazen demir, kil, COS ve H2S enklüzyonları içerirler. Bazen hidrojen karbür içeren baritler çekiç ile vurulduğunda koku çıkarırlar, Barit suda hemen hemen hiç erimez. Soğuk asit içinde erimiyen barit kaynayan sülfirik asit içinde hafifçe eriyebilir. (MTA 2019, DPT 2001).
Türkiye’de Barit Yataklarının Durumu
Türkiye yaklaşık 35 Milyon ton barit rezerviyle dünya toplam barit rezervinin yaklaşık %12’si ile 4. sırada yer almaktadır. Bu rezervler öğütülmüş, ufalanmış veya ham iyi kalitede barit içerir. Türkiye barit yatakları dünya standartlarına göre gerek renk özellikleri gerekse tenor ve içerdiği yabancı maddeler bakımından yüksek kaliteli olarak bilinmektedir.
Türkiye’de Adana Feke ilçesi Belenköy Mahallesinde, Konya İlmen Beldesinde, Antalya iline bağlı Alanya – Gazipaşa ilçeleri çevresinde, Giresun ilinde, Muş ilinde, Çanakkale ilinde, Kocaeli ilinde, Karaman ilinde, Gümüşhane ilinde, Bayburt ilinde, Isparta ilinde Sivas-Koyulhisar ilçesi Yenice Köyü ve EĞRELİ ilinde barit yatakları bulunmaktadır. (MTA 2019, DPT 2001, MAPEG).
Alanya-Gazipaşa bölgesindeki yataklar mercek ve filonlar şeklinde dolomitik kireçtaşları içinde konsantre olmuşlardır. Paleozoik yaşlı mineralizasyonun boyutları çok değişkendir. Gang mineralleri olarak kuvars, demir, bakır ve kurşun mineralleri bulunur. Bu bölgedeki hidrotermal yataklarda BaSO4 miktarı %85-98 arasında değişir. Konya-Isparta bölgesindeki barit yatakları düşük derecede metamorfizmaya maruz kalmış Devoniyen kristalin kireçtaşları arasında oluşmuştur. Yataklar filonlar halinde olup yer yer barit blokları ihtiva ederler. Özellikle Paleozik yaşlı metamorfik serinin uzanımları boyunca barit cevherleşmesi izlenir. BaSO4 miktarı %62-99 arasında değişmekte olup bu yataklardaki SrO oranı % 0,5-3 dür. Stratiform karakterli bu barit zuhurları Alt-Orta Kambriyen yaşlı birimlerle eş zamanlı olarak çökelmişlerdir. Bu çökelme yaşı ile bölge baritleri hem Türkiye’de hem de dünyada bilinen en yaşlı barit zuhurları niteliğini taşırlar. Muş bölgesindeki barit yatakları şist, kuvartsit ve Bitlis Metamorfik Masifinin mermerleri arasında oluşmuştur. Barit filonları siderit, hematit, kuvars ve nadiren kalkopirit içerir. Yataklardaki BaSO4 oranı %90-99 ‘dur. Kahramanmaraş’taki zuhurlarda barit filonlar ve mercekler halinde kalker, dolomit ve killişist kontaktlarında oluşmuştur. Gang mineralleri olarak hematit, malakit ve galenit içerirler. Yataklardaki BaSO4 miktarı %72-99 arasında değişir. Bu yataklardan başka Kütahya İlinde de önemli sayılabilecek barit oluşumları mevcuttur.