Kobalt

Yerkabuğunda 25ppm düzeyinde bulunan kobalt, Doğada saf olarak bulunmaz. Çoğunlukla demir ve nikel ile birlikte oksitler, sülfitler ve silikatlar şeklinde oluşur. Kobalt (Co2+, Co3+) iyonik yapısı açısından Mg2+, Mn4+, Fe2+, Fe3+ ve Ni2+ iyonlarına benzerlik gösterdiğinden bu atomları içeren minerallerin bulunduğu alanlarda varlık gösterebilir. Kobaltın ortalama olarak en yüksek bulunduğu kayaçlar sırasıyla ultramafik kayaçlar (dünit, serpentinit-110 ppm), mafik magmatik kayaçlar (bazalt-47 ppm), şeyl (19 ppm) ve granit (3 ppm) şeklindedir. Kobalt esas olarak sülfitler, kobalt içeren demir sülfitler, sülfo-arsenürler ve arsenürler olarak gözlense de ikincil olarak karbonat ve diğer mineral tiplerinde de bulunur

Günümüzde gelişen teknoloji şartlarıyla metal sektörünün günlük hayatımızdaki önemi gitgide artmaktadır. Bu önemle beraber bazı metallere duyulan ihtiyaç da daha büyük bir önem taşımaktadır. Bu metallerden biri olan kobalt ise yüksek erime sıcaklığı, yüksek sıcaklıklardaki sağlamlığı ile kesim malzemesi, süper alaşım, yüzey kaplama, yüksek hız çelikleri ve daha birçok malzemenin üretiminde yer almaktadır. Bütün bu bahsi geçen kullanım alanlarının ötesinde kobalt daha yaygın olarak lityum-iyon bataryaların üretiminde oynadığı anahtar rol ile bilinmektedir. Ayrıca kobaltın günümüzdeki ve önümüzde öngörülen teknolojik gelişmeler ışığında gün geçtikte önemi daha da artacak bir maden olduğu düşünülmektedir.

Kobaltın batarya sektöründeki anahtar rolünün temel sebebi diğer metallerle üretilen bataryalardaki sıkıntıların ortadan kalkmasıdır. Örneğin nikel-metal hibrit bataryaların kısa ömür süresi ve aşınma sorunu bu bataryalara kobaltın eklenmesiyle çözüme kavuşmuştur. Aynı şekilde lityum-iyon bataryalarının yüksek reaktifliği sebebiyle oluşan batarya yangınları bu bataryalarda kullanılan %60 oranındaki kobalt ile çözümlenmiştir (MTA 2019, DPT 2001).

Türkiye’de Kobalt Yataklarının Durumu

Ülkemizde ise Bursa (Orhaneli), Gümüşhane (Şiran), Kastamonu (Küre), Manisa (Merkez), Manisa (Turgutlu), Manisa (Gördes), Sivas (Divriği) ve Uşak (Banaz) başta olmak üzere birçok ilimizde kobalt emarelerine rastlanmıştır.

MTA verilerine göre Kastamonu Küre’de kobalt tenörü ortalama değer %0,3 iken Bursa Meryemsırtı’nda bu değerler %0,01 ile %0,02 arasında, Çaldağ’da ise %0,04 ile %0,06 aralığındadır. Son yapılan çalışmalarla belirtilen madenlerde cüruflardan geri kazanımın mümkün olduğu tespit edilmiştir. Küre’de mevcut izabe cüruflarından çeşitli yöntemlerle bakırım %60 ile %75 arasında geri kazanımının mümkün olduğu ortaya konurken bu oranın kobaltta ise %75 olduğu tespit edilmiştir.